PRAWO POPYTU I PODAŻY

Na kształt, jakość i wydolność systemu ochrony zdrowia ma wpływ wiele czynników, spośród których do najważniejszych należy zaliczyć:

• strukturę demograficzną społeczeństwa (zarówno pacjentów jak i personelu medycznego),
• epidemiologię,
• rozwój nowych technologii medycznych (lekowych i nie-lekowych),
• dostępne zasoby (finansowe, ludzkie, materialne itp.).

Niestety, analiza powyższych determinantów nie prowadzi do optymistycznych wniosków. W ciągu najbliższych 20 lat w Polsce przybędzie 1,8 mln osób powyżej 65 roku życia, podczas gdy grupa obywateli w wieku 19-35 lat zmniejszy się o 1,9 mln. Średni wiek lekarza w Polsce to prawie 53 lata, a pielęgniarki niemal 51 lat. Szybko rośnie liczba pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem, a wszelkie nowe technologie (zwłaszcza lekowe) są zazwyczaj horrendalnie kosztowne. Wszystko to sprawia, że nawet ogłoszona jako wielki sukces (czym istotnie jest) ustawa zwiększająca nakłady na zdrowie do 6% PKB może okazać się niewystarczająca do zasypania rosnącej dziury w finansach płatnika publicznego. Jaki jest zatem pomysł na optymalizację systemu?

ZAPOBIEGAĆ I NAPRAWIAĆ W OPARCIU O DANE RZECZYWISTE

Ministerstwo Zdrowia aprobuje model, w którym historia zdrowotna jest za zgodą pacjenta gromadzona i wykorzystywana przez różnych świadczeniodawców do maksymalizacji skuteczności zapobiegawczej i naprawczej opieki zdrowotnej. W celu wdrożenia idei koordynowanej i personalizowanej opieki zdrowotnej są już w tej chwili przygotowywane dwa projekty: elektroniczna recepta oraz opieka farmaceutyczna. Osobami odpowiedzialnymi za ich przygotowanie i wdrożenie są wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński (zajmujący się informatyzacją systemu ochrony zdrowia) oraz wiceminister zdrowia Marcin Czech (zajmujący się farmacją). To, co się już dzieje w tych tematach zapowiada istną rewolucję w polskiej farmacji.

OPIEKA FARMACEUTYCZNA VER. 2RS

Pod przewodnictwem Ministra Czecha pracuje w Ministerstwie Zdrowia już drugi zespół ds. opieki farmaceutycznej. Podstawy prawne opieki farmaceutycznej zaczęto tworzyć w Polsce już 10 lat temu, gdy do ustawy o izbach aptekarskich wpisano jej definicję, a na wydziałach farmaceutycznych rozpoczęto kształcenie z tego przedmiotu na kierunku farmacja oraz w ramach kursów podyplomowych. Zgodnie z obowiązującym prawem opieka farmaceutyczna jest udokumentowanym procesem, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem, lekarzem i w razie potrzeby z innymi pracownikami medycznymi, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii. Obecnie trwają przygotowania do programu pilotażowego, który ma na celu ocenę efektywności opieki farmaceutycznej oraz ocenę efektywności kosztowej. Docelowo bowiem, opieka farmaceutyczna ma zostać wdrożona w formie Regularnego, Refundowanego i opartego na Standardach świadczenia zdrowotnego. Świadczyć ją będą wyłącznie farmaceuci, zarówno w aptekach otwartych jak i szpitalnych, a w dalszej przyszłości być może także w swego rodzaju „gabinetach farmaceutycznych”. Aktualnie w niemal 14 tysiącach aptek pracuje 30 tysięcy farmaceutów, którzy każdego dnia mają do czynienia z ok. 2 milionami pacjentów. Jest to ogromny, obecnie niewykorzystany potencjał.

PRZEGLĄD LEKOWY – JAK TO MA DZIAŁAĆ

Podstawową usługą w ramach opieki farmaceutycznej ma być przegląd lekowy, składający się z 7 elementów:

• Przeprowadzenie wywiadu z pacjentem w celu uzyskania informacji dotyczących stosowanych przez pacjenta leków;
• Analiza farmakoterapii w celu wykrycia i identyfikacji rzeczywistych oraz potencjalnych problemów lekowych;
• Opracowanie raportu dla lekarza;
• Przygotowanie raportu dla pacjenta;
• Przedstawienie pacjentowi wyników i wniosków z analizy oraz edukacja w zakresie prawidłowego postępowania ze stosowanymi lekami;
• Przeprowadzenie oceny skuteczności działań podjętych w związku z realizacją przeglądu lekowego;
• Określenie zasadności wykonania kolejnego przeglądu lekowego.

Opieka farmaceutyczna jawi się jako rozwiązanie, w którym wszyscy zyskują. Pacjent – jego zdrowie jest lepiej chronione poprzez ograniczenie problemów lekowych oraz zwiększenie compliance; otrzymuje indywidualne podejście profesjonalisty co zwiększa jego poczucie bezpieczeństwa. Farmaceuta – bardziej wykorzystuje swoją szeroką i fachową wiedzę, otrzymuje dodatkowe kompetencje, zwiększa się jego satysfakcja z pracy i (miejmy nadzieję) wynagrodzenie. Wreszcie płatnik – generuje znaczne oszczędności w systemie poprzez zmniejszenie interwencji medycznych wynikających z nieprawidłowej farmakoterapii oraz ogranicza kolejki u lekarzy POZ i specjalistów.

TEST PODCZAS PILOTAŻU

Pierwsze testy opieki farmaceutycznej przeprowadzone będą w trakcie trwania pilotażu recepty elektronicznej. 16 lutego rozpoczął się on w Siedlcach i Skierniewicach. Na początku maja prawdopodobnie pierwsze e-recepty zostaną wystawione i zrealizowane. Cały proces ma wyglądać następująco:

• Lekarz wystawia e-receptę i podpisuje ją podpisem kwalifikowanym.
• Recepta zapisywana jest w centralnym Systemie Informacji Medycznej (SIM).
• Pacjent zgłasza się do apteki z otrzymaną od lekarza informacją o wystawionej recepcie (dokument z kodem kreskowym) lub czterocyfrowym kodem dostępowym i numerem PESEL .
• Farmaceuta uzyskuje dostęp do recepty zapisanej w SIM

Farmaceuta realizuje receptę i zapisuje w SIM elektroniczny Dokument Realizacji Recepty (wystawiany zamiast taksacji recepty).

Z punktu widzenia pacjenta i farmaceuty najważniejszymi konsekwencjami e-recepty będą:

• możliwość wykupienia każdego leku zaordynowanego przez jednego lekarza w innej aptece (zgodnie z zasadą 1 lek = 1 e-recepta)
• możliwość wykupienia jedynie części recepty (nie wszystkich opakowań), a pozostałej części w tej samej aptece z zachowaniem refundacji w terminie ważności recepty.

Zgodnie z przyjętym w Ministerstwie Zdrowia harmonogramem do końca 2018 roku podmioty lecznicze i apteki mają obowiązek zgłosić gotowość podłączenia do Systemu Informacji Medycznej. 1 stycznia 2019 roku w całym kraju mogą się już pojawić e-recepty, a ostatnia recepta papierowa ma zostać wystawiona 31 grudnia 2019.

PRZYSZŁOŚĆ NARESZCIE STAJE TERAŹNIEJSZOŚCIĄ

Koordynacja i personalizacja to kierunki, w których opieka zdrowotna w najbliższych latach będzie się intensywnie rozwijać. Opieka farmaceutyczna i e-recepta są spełnieniem marzeń i oczekiwań, o których wielu ekspertów i interesariuszy systemu wspomina już od kilkunastu lat. Wdrażając te kluczowe dla ochrony zdrowia w Polsce projekty należy pamiętać, że nie ma sensu wyważanie otwartych drzwi. Korzystajmy z rozwiązań sprawdzonych w innych krajach i uczmy się na błędach, które ktoś już popełnił. Czerpiąc z doświadczeń innych państw należy mieć otwarty umysł i nie ograniczać się stereotypami. Możemy się wiele nauczyć nie tylko od Wielkiej Brytanii (najlepiej rozwinięta opieka farmaceutyczna w Europie), USA (ojczyzna opieki farmaceutycznej) czy Finlandii (udokumentowane 300 mln € oszczędności w pierwszym roku wprowadzenia OF). Warto spojrzeć także chociażby na Hiszpanię (bardziej przyjazna opieka zdrowotna dla osób w podeszłym wieku pomimo podobnych problemów demograficznych co Polska), Macedonię (bardzo sprawnie przeprowadzona kompleksowa informatyzacja służby zdrowia) czy Republikę Południowej Afryki (państwo o najlepiej rozwiniętej opiece farmaceutycznej w Afryce).

Krzysztof Góra

Farmaceuta praktyk, konsultant branży farmaceutycznej

Cogno Medical

Opracowano na podstawie wykładów podczas

XXIII Międzynarodowego Kongresu Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia