„Skuteczną formą profilaktyki zakażeń bakteryjnych, w tym pneumokokowych, jest szczepienie, które zapobiega ciężkim postaciom zapaleń płuc. Szczepienie przeciw pneumokokom wykonujemy tylko raz w życiu i w dowolnym momencie, więc jest ono niezwykle wygodne z perspektywy dorosłego pacjenta” – dodaje prof. Adam Antczak, Przewodniczący Rady Naukowej OPZCI.

Według danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) w Narodowym Instytucie Leków, w ubiegłym roku, najwyższa śmiertelność na inwazyjną chorobę pneumokokową jest w grupie 65+ i wynosiła 54,7%, co oznacza, że średnio co drugi pacjent starszy umiera.[1] W komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na 2024 rok, szczepienia przeciw pneumokokom zaleca się m.in. osobom dorosłym powyżej 50 roku życia, ze szczególnym uwzględnieniem osób po 65 roku życia. Wystrzegać należy się także możliwości kumulacji różnych infekcji, które mogą prowadzić do powikłań i zwiększać ryzyko poważnych skutków zdrowotnych.

Pneumokokowe zapalenie płuc to nie przeziębienie czy grypa. Zasadniczą różnicą miedzy tymi chorobami jest to, że przeziębienie i grypa są powodowane przez wirusy, podczas gdy przyczyną pneumokokowego zapalenia płuc są bakterie. Zarazić możemy się nimi praktycznie wszędzie, ponieważ występują powszechnie w środowisku. Pneumokoki są przenoszone drogą kropelkową co oznacza, że bakterie są rozprzestrzeniane przez cząsteczki wydzielane podczas kaszlu, kichania, czy nawet mówienia przez osobę zakażoną. Możliwe jest także zakażenie poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami, na których znajdują się bakterie, a następnie dotknięcie twarzy, ust lub nosa.

Jak chronić się przed pneumokokowym zapaleniem płuc, sepsą czy zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych?

Nie każdy jest tak samo narażony na zakażenie pnemokokowe, w tym na pneumokokowe zapalenie płuc. Czynniki, które podnoszą ryzyko choroby pneumokokowej u dorosłych można podzielić na cztery kategorie:

Wiek – powyżej 50 roku życia jesteśmy bardziej narażeni na chorobę

Zaburzenia odporności – wrodzone i nabyte zaburzenia odporności, zakażenie HIV, przewlekłe choroby nerek, zespół nerczycowy, białaczka, chłoniak Hodgkina, uogólniona choroba nowotworowa związana z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekła steroidoterapią i radioterapia, szpiczak mnogi

Choroby przewlekłe – przewlekła choroba serca, przewlekła choroba płuc (w tym POChP, astma), cukrzyca, przewlekłe choroby wątroby w tym marskość wątroby, anemia sierpowata, wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, implant ślimakowy, wrodzona i nabyta asplenia,

Niezdrowe zachowania – palenie papierosów i nadużywanie alkoholu[2]

Na zakażenie pneumokokowe narażone są także osoby chorujące na grypę.

Dwa rozwiązania profilaktyki

Podobnie jak w przypadku dzieci zalecaną formą profilaktyki zakażenia groźną bakterią są szczepienia. Zarazić się jest niezwykle łatwo, a zaszczepić i przeciwdziałać temu jeszcze prościej. Już 1 dawka szczepienia u osób dorosłych może pomóc w ochronie przed pneumokokowym zapaleniem płuc lub inwazyjną postacią choroby. Każda pora roku jest dobra, aby je wykonać. Dodatkowo warto pamiętać, że szczepienie przeciw pneumokokom można przyjąć jednocześnie przy okazji szczepienia przeciw grypie, co jest kolejnym ułatwieniem w profilaktyce. Dodatkowo można zaszczepić się także w aptece.

W Polsce dostępne są dwa rozwiązania. Pierwsze rozwiązanie to szczepienie płatne z wykorzystaniem szczepionki PCV20 (20-walentej skoniugowanej), która ma najszersze pokrycie serotypowe wśród dostępnych szczepionek skoniugowanych. Drugim rozwiązaniem jest szczepionka przeciw pneumokokom PCV13 (13-walentna skonigowaną), która jest wpisana na listę bezpłatnych leków dla osób powyżej 65 roku życia z chorobami współistniejącymi (tj.: przewlekła choroba serca, przewlekła choroba wątroby, przewlekła choroba płuc, cukrzyca, implant ślimakowy, wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, wrodzona lub nabyta asplenia, niedokrwistość sierpowata i innymi hemoglobinopatiami, przewlekła niewydolność nerek, wrodzona lub nabyta niedobór odporności, uogólniona choroba nowotworowa, zakażenie wirusem HIV, choroba Hodgkina, jatrogenna immunosupresja, białaczka, szpiczak mnogi, przeszczep narządu litego).

Bezpłatne udostępnienie szczepionek przeciw pneumokokom, COVID-19 i grypie, w określonych grupach ryzyka to bezsprzecznie krok w stronę zwiększenia wyszczepialności. Zniesienie bariery finansowanej w dostępie do szczepionek jest dopiero początkiem działań na rzecz ułatwienia pacjentom dostępu do szczepienia. Rozważenia wymaga poszerzenie dostępu do refundacji oraz kontynuacja działań na rzecz skrócenia ścieżki pacjenta do zaszczepienia. Dziś, aby pacjent mógł zaszczepić się w aptece przeciw pneumokokom czy grypie, potrzebuje recepty od lekarza, po którą musi udać się do placówki medycznej. Podobnie, gdy pacjent chce zaszczepić się w placówce, musi udać się z receptą po szczepionkę do apteki i wrócić ponownie do przychodni, aby wykonać iniekcję. Zarówno szczepienie w aptece, jak i w przychodni może odbywać się w ramach jednej wizyty. W ramach wsparcia farmaceutów w realizację szczepień przeciw pneumokokom u pacjentów dorosłych z grup ryzyka w aptekach, eksperci opracowali praktyczny Poradnik oraz kwestionariusz, który jest dostępny na stronie OPZCI.

Poziom narażenia na chorobę pneumokokową można sprawdzić wykonując prosty test na stronie www.PneumokokoweZapaleniePluc.pl. Znajdują się tam również informacje na temat choroby oraz jej profilaktyki.

 

[1] Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w 2022 roku Warszawa: Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Układu Nerwowego, 2023, https://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2023/06/Inwazyjna-Choroba-Pneumokokowa-IChP-w-Polsce-w-2022-roku-uzupelnienie.pdf, (dostęp: 17 listopada 2023)

[2] Centers for Disease Control and Prevention. Active Bacterial Core surveillance (ABCs) report. Emerging Infections Program Network: Streptococcus pneumoniae, 2014. http://www.cdc.gov/abcs/reports-findings/survreports/spneu14.pdf. Accessed April 11, 2017. 2. Kobayashi M, et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2015;64(34):944-947. 3. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal disease. In: Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S, eds. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. 13th ed. Washington, DC: Public Health Foundation; 2015:279-296.

 

[1] Dane z CeZ, liczba zaszczepionych osób przeciw pneumokokom od września 2023 r.