Glistnik jako roślina lecznicza znany był już w starożytności. Opisywali go Teofrast, Pliniusz i Dioskurydes, doszukując się w niej różnych właściwości.

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus) jest byliną należącą do rodziny makowatych (Papaveraceae). Jest to roślina o grubym, walcowatym kłączu, z którego wyrastają proste, wzniesione łodygi (do 60 cm wysokie), zakończone baldaszkowymi kwiatostanami z niewielkimi, promienistymi, czteropłatkowymi, żółtymi kwiatami. Liście ma miękkie, delikatne, pod spodem sine, pierzastosieczne. Owocem jest podłużna, równowąska, pękająca torebka. Cechą charakterystyczną jest obecność w całej roślinie pomarańczowo-żółtego soku mlecznego. Glistnik występuje w całej Europie, środkowej i północnej Azji oraz we wschodniej części Ameryki Północnej (zawleczony). W Polsce rośnie głównie na niżu i w niższych partiach górskich. Jest to pospolity chwast ruderalny.

Najważniejszymi składnikami czynnymi glistnika są alkaloidy izochinolinowe. Jest ich ponad 20, a należą do trzech grup: urotropiny, benzofenantrydyny i protoberberyny. Alkaloidy te związane są z kwasami, głównie z charakterystycznym dla glistnika kwasem chelidonowym. Skład ilościowy zespołu alkaloidów jest bardzo zmienny. Ogólna zawartość alkaloidów w zielu wynosi 0,3 %, natomiast w korzeniu 0,2-3,0 %. Glistnik zawiera też olejek eteryczny oraz enzymy proteolityczne.

Glistnik wykazuje działanie rozkurczowe na mięsnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, narządów rodnych i oskrzeli. Stwierdzono również właściwości przeciwwirusowe. Preparaty z glistnika znajdują zastosowanie przede wszystkim przy stanach skurczowych przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Natomiast w ziołolecznictwie ludowym żółty sok mleczny stosowany jest do usuwania brodawek.

Jest to roślina, która kiedyś miała ogromne znaczenie w farmacji. Obecnie jej znaczenie z roku na rok maleje. Wiąże się to z wysoką toksycznością alkaloidów glistnika.

Autor: dr Jerzy Jambor
prezes Polskiego Komitetu Zielarskiego
Fot.: Phytopharm Klęka S.A.