Grzybienie białe (Nymphaea alba)
Widok unoszących się w wodzie pięknych białych kwiatów działa kojąco. Poprawia nastrój i nastawienie do świata. Pozwala odprężyć się, zrelaksować, poczuć się lepiej. Grzybienie białe są obecnie bardziej symbolem kojącej mocy roślin leczniczych niż surowcem farmaceutycznym. Roślina ta nie występuje już tak masowo jak kiedyś. Wiąże się to przede wszystkim z zanieczyszczeniem środowiska. Grzybienie białe przestały być pospolitą rośliną jezior i stawów.
Jeszcze w latach osiemdziesiątych na polskim rynku farmaceutycznym dostępny był intrakt grzybieniowy (Intractum Nymphaeae). Był to lek stosowany w stanach pobudzenia nerwowego. Przez wielu lekarzy był uważany za skuteczny środek hamujący popęd płciowy. Niestety, bardzo poważne problemy związane z pozyskaniem surowca do produkcji intraktu grzybieniowego spowodowały, że zaniechano jego produkcji.
Grzybienie białe (wg botaników prawidłowa polska nazwa to grzybienie białe, a nie grzybień biały), nazywane też lilią wodną, nenufarem lub mamałuchą, to wodne byliny należące do rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae). Grzybienie posiadają silne kłącza zakorzenione na dnie zbiorników wody stojącej. Na powierzchni tworzą duże pływające liście i białe kwiaty, kwitnące od czerwca do sierpnia. Występują w Europie, Afryce Północnej i na Kaukazie.
Grzybienie białe wykorzystywano leczniczo od dawna. Różne części tej rośliny były stosowane w bardzo różnych schorzeniach. Najważniejszy był jednak zawsze kwiat grzybienia (Nymphaeae flos). Nalewka lub intrakt z kwiatu miały zastosowanie jako bardzo skuteczne środki uspokajające, nasenne i przeciwskurczowe. Były też jednym z najczęściej stosowanych leków roślinnych w nadmiernej pobudliwości seksualnej.
Kwiaty grzybieni zawierają alkaloidy seskwiterpenowe (nufarydyna, deoksynufarydyna, nufaramina, dehydrodeoksynufarydyna, anhydronufaramina, neotiobinufarydyna), substancje bardzo rzadko spotykane w świecie roślinnym. Ponadto zawierają też triterpeny, flawonoidy (w tym liczne metoksypochodne), fenolokwasy, śluzy.
Grzybienie białe to bardzo polskie rośliny lecznicze. Badania fitochemiczne i farmakologiczne tej rośliny były polską specjalnością. W okresie międzywojennym wielkie osiągnięcia w badaniach nad alkaloidami grzybieni były dziełem prof. Osmana Achmatowicza, natomiast jednoznaczne ustalenie aktywności farmakologicznej tych związków to zasługa prof. Jerzego Modrakowskiego.
