HPV to najczęstsza infekcja przenoszona drogą płciową – odpowiada m.in. za raka szyjki macicy, pochwy, sromu, odbytu oraz nowotwory głowy i szyi. Wg danych z 2024 roku w Polsce rocznie diagnozuje się około 3,3 tys. przypadków raka szyjki macicy, z czego umiera ponad 1,6 tys. kobiet[1]. Dodatkowo, Polska odnotowuje jeden z najniższych pięcioletnich wskaźników przeżycia w porównaniu do średniej europejskiej, co wskazuje na potrzebę intensyfikacji działań prewencyjnych[2].

Koszt leczenia jednej pacjentki to średnio 28 tys. zł, a roczne obciążenie dla systemu ochrony zdrowia sięga ponad 90 mln zł. Tymczasem koszt realizacji programu profilaktycznego to jedynie 20 mln zł rocznie.[3] Walka z wirusem HPV to nie tylko ratowanie ludzkiego życia, ale również szansa na znaczące oszczędności finansowe dla systemów opieki zdrowotnej na całym świecie.

Polska musi nadrobić zaległości

„Skoro nowotwory związane z HPV mogą zostać wyeliminowane, to powinny zostać wyeliminowane” – podkreślała prof. Suzanne Suggs z Uniwersytetu w Lugano. Tak właśnie dzieje się w krajach, które wdrożyły spójne strategie eliminacji HPV – jak Australia[4], Szwecja[5] czy Wielka Brytania[6], gdzie zachorowalność zmierza do poziomu 4 przypadków na 100 tys. kobiet rocznie, a w takim przypadku będzie się już kwalifikował jako nowotwór rzadki. Sukces tych krajów opiera się na trzech filarach: wczesnym wprowadzeniu programów szczepień przeciw HPV dla szerokich grup wiekowych, wysokiego poziomu zaszczepienia (80-90% populacji) oraz skutecznych programach badań przesiewowych.

„Nasze opóźnienie w stosunku do innych państw wynosi prawie dekadę. Szczepienia nadal nie cieszą się dużym zainteresowaniem. Powodem tego jest przede wszystkim brak szerokiej edukacji poprzedzającej wprowadzenie szczepień. Tej wiedzy o szczepieniach nie ma młodzież, nie mają rodzice, nie mają też nauczyciele. Nie zostały rozwiane wątpliwości. Nie pokazano korzyści ze szczepień, mimo iż mamy dowody naukowe, iż szczepienia eliminują zachorowalność na nowotwory brodawczakowate. To nasza wielka wspólna lekcja do odrobienia” – podkreśla senator Beata Małecka-Libera, przewodnicząca Senackiej Komisji Zdrowia. Senator apeluje o ogólnopolską kampanię edukacyjną, która powinna zostać trwale wpisana w narodowy plan eliminacji HPV. „Bez świadomego, współpracującego ze środowiskiem medycznym społeczeństwa będzie bardzo trudno odmienić trendy narastających chorób zakaźnych i przewlekłych”.

Plan potrzebny od zaraz

Eksperci podkreślają – skuteczny plan eliminacji HPV powinien opierać się na poniższych filarach:

Powszechne bezpłatne szczepienia dzieci i młodzieży w POZ i szkołach.

Rozszerzenie programu bezpłatnych szczepień o kolejne grupy wiekowe oraz wprowadzenie szczepień wychwytujących dla młodzieży 16–18 lat oraz dla dorosłych (w tym par planujących potomstwo, osób po nowotworach HPV-pochodnych, osób z grup marginalizowanych).

Rozszerzony dostęp do badań przesiewowych, szczególnie w mniejszych miejscowościach. Eksperci podkreślają również potrzebę wdrożenia skutecznego systemu przypominania o terminach badań, co pozwoli na regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjentów i poprawę profilaktyki zdrowotnej.

Kompleksowa edukacja społeczna i promocja zdrowia, w tym nowy przedmiot szkolny „edukacja zdrowotna” (od września 2025 r.).

Nowoczesny i kompleksowy monitoring szczepień oraz efektów profilaktyki poprzez publiczny dashboard.

„Pani minister Izabela Leszczyna wprowadziła ostatnio do diagnostyki płynną cytologię i testy HPV. To duży i bardzo ważny krok w budowaniu kompleksowego podejścia do walki z HPV. I to teraz jest ten czas na intensyfikację działań. Rozszerzenie szczepień dla młodzieży 16-18 lat, a także szczepień dla dorosłych. Tylko wspólne i spójne działania w tym zakresie zmniejszą zachorowalność na nowotwory” – zaznacza senator Beata Małecka-Libera.

Czas na decyzje

Zarówno eksperci, jak i parlamentarzyści są zgodni – bez szerokiego, skoordynowanego planu nie uda się zbliżyć do celów WHO na 2030 rok[7], czyli:

• 90% dziewcząt zaszczepionych do 15. roku życia,
• 70% kobiet w wieku 35 lat poddanych badaniom przesiewowym,
• 90% pacjentek z wykrytym rakiem objętych leczeniem.

„Wdrażając strategię eliminacji HPV, Polska może nie tylko ratować ludzkie życie, ale też zaoszczędzić setki milionów złotych rocznie. Potrzeba jedynie odwagi, konsekwencji i inwestycji w zdrowie publiczne – zwłaszcza, że potencjalne zyski są nie tylko ekonomiczne, ale i społeczne. Choć Polska rozpoczęła szczepienia dopiero w 2023 r., możemy nadrobić zaległości. Kraje, które osiągają dziś skuteczność powyżej 80% wyszczepialności, zaczynały od tego samego punktu. Różnica polega na tym, że tam powstał plan, a za nim konsekwentne działania” – podsumowywuje prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, ekspert Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

 

[1] https://www.gov.pl/web/psse-choszczno/europejski-tydzien-walki-z-rakiem-szyjki-macicy2

[2] “HPV's Economic Burden: Unmasking the benefits of HPV prevention. The economic burden of HPV-related diseases: Poland”, by Prof. M. Postma, G. Tiozzo, G. Gurgel, R. Kwiatkiewicz (Asc Academics) – Published 2025

[3] ibidem

[4] https://www.onkonet.pl/n_n_rak_szyjkimacicy_eliminacja.php

[5] https://www.hpvworld.com/pediatrics/articles/hpv-vaccination-and-the-risk-of-invasive-cervical-cancer/; https://www.folkhalsomyndigheten.se/smittskydd-beredskap/vaccinationer/vacciner-som-anvands-i-sverige/humant-papillomvirus-hpv/

[6] https://www.england.nhs.uk/long-read/cervical-cancer-elimination-by-2040-plan-for-england/

[7] https://szczepienia.pzh.gov.pl/who-rozpoczyna-globalna-strategie-przyspieszenia-eliminacji-raka-szyjki-macicy/

[1] https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/raport-o-szczepieniach-przeciwko-wirusowi-brodawczaka-ludzkiego-hpv