Według informacji Samorządu Województwa Mazowieckiego, już we wrześniu rodzice dzieci z Mazowsza będą mogli zgłaszać się do wybranych podmiotów leczniczych, aby skorzystać z programu polityki zdrowotnej szczepień przeciw meningokokom typu B. Program jest przeznaczony dla maluchów w wieku od 3 miesięcy do 3 lat, które obecnie uczęszczają do żłobka, klubu dziecięcego lub wkrótce będą uczęszczać. Na jego trzyletnią realizację Zarząd Województwa Mazowieckiego przeznaczył 3 mln zł. Mazowsze, po Zachodniopomorskim, jest drugim województwem w kraju pod względem liczby przypadków zakażeń meningokokami wśród najmłodszych dzieci do 1. roku życia.

W Szczecinie zapisy do udziału w bezpłatnym programie szczepień przeciw meningokokom typu B ruszyły pod koniec grudnia ubiegłego roku, a już w połowie stycznia zarejestrowanych było ponad 200 dzieci na 300 dostępnych miejsc. – Program pt. „Dziecko-Profilaktyka- Środowisko” finansowany przez gminę i miasto Szczecin skierowany jest do dzieci od 2. do 6. roku życia, w tzw. wieku żłobkowo-przedszkolnym, bo to właśnie maluchy uczęszczające do placówek opiekuńczych są szczególnie narażone na zakażenie meningokokami – wyjaśnia prof. Beata Karakiewicz, dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie i kierownik Samodzielnego Publicznego ZOZ Szkół Wyższych, gdzie realizowane są szczepienia. – Zainteresowanie nimi wśród rodziców małych dzieci jest bardzo duże, w związku z czym będziemy starali się o kontynuację programu w kolejnym roku –  mówi prof. Karakiewicz.

Programy prowadzone od kilku lat

Dzięki programom polityki zdrowotnej realizowanym przez jednostki samorządu terytorialnego, mieszkańcy kilku gmin już od kilku lat mogą korzystać z bezpłatnej profilaktyki przed meningokokami typu B.

Jedną z pierwszych była gmina Gołdap w województwie warmińsko-mazurskim. Program był reakcją na wydarzenia z 2016 roku, kiedy u trójki dzieci z Gołdapi doszło do błyskawicznego rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej. Tylko jedno z nich udało się uratować, dwójka zmarła. W pierwszej kolejności sfinansowano szczepienia dzieciom urodzonym w 2017 roku. Programem objęte są maluchy do 4. roku życia.

Seria kilku przypadków sepsy meningokokowej w Świętokrzyskim Centrum Pediatrii, w tym jeden zakończony zgonem, było bezpośrednią przyczyną rozszerzenia programu samorządowego o meningokoki typu B w Kielcach[v]. Działa on od 2018 roku i jest przeznaczony dla dzieci do 2. roku życia.

W tym samym roku program został uruchomiony w wiejskiej gminie Rudziniec, w województwie śląskim. Jest adresowany do wszystkich nowonarodzonych dzieci, czyli ok. 100 osób rocznie[vii]. Podobnie jak w innej, niewielkiej gminie Grębocice na Dolnym Śląsku, gdzie szczepienia te są realizowane od trzech lat w ramach programu  „Becikowe po Grębocicku”[viii].

Kroki w kierunku uruchomienia bezpłatnych szczepień przeciw meningokokom typu B podejmują kolejne miasta i regiony. W marcu pozytywną opinię prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji otrzymał „Program polityki zdrowotnej dotyczący profilaktyki zakażeń meningokokowych w Małopolsce na lata 2020-2027”. Zgodnie z założeniami, ma w nim wziąć udział ok. 1500 dzieci rocznie. W pierwszej kolejności w Małopolsce uodpornione zostaną dzieci do 2. roku życia oraz nastolatki w wieku 14-18 lat (w tym wieku jest drugi, niższy szczyt zachorowań15), stale przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w rodzinnych domach dziecka[ix]. W dalszej kolejności zaszczepione mają zostać dzieci uczęszczające do żłobków, a następnie pozostałe dzieci
z danego rocznika.

Wyszczepialność na poziomie 80 proc.

Samorządowcy przyznają, że jednym z powodów finansowania szczepień z lokalnego budżetu są ograniczone możliwości ekonomiczne rodziców. Obecnie jest ona zalecana i nie jest refundowana przez NFZ. Z tego względu samorządowe programy szczepień cieszą się popularnością – średnio korzysta z nich 80 proc. grupy docelowej.

Potwierdza to badanie opinii przeprowadzone w 2019 roku przez Instytut Kantar wśród młodych matek. Zaledwie co dziesiąta zadeklarowała, że zaszczepiła dziecko przeciw meningokokom. Gdyby szczepienie było bezpłatne, zainteresowanych jego wykonaniem byłoby 65 proc. mam.

Dla kogo profilaktyka

Meningokoki uchodzą za jedne z najgroźniejszych bakterii, jakie mogą zaatakować człowieka. Mogą wywołać inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) przebiegającą pod postacią sepsy i/lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Choroba rozwija się błyskawicznie i w ciągu zaledwie 24 godzin może doprowadzić do śmierci. Nawet co piąty chory umiera, i nawet co piąty ma trwałe następstwa[xv]. Niestety, IChM najczęściej dotyka dzieci w wieku do 5 lat, przy czym szczyt zachorowań przypada w 1. roku życia15. Co roku w Polsce zgłaszanych jest ok. 200  przypadków choroby.

Według obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych, profilaktyka zakażeń meningokokowych jest zalecana, a więc odpłatna[xvii]. Dostępne szczepienia umożliwiają ochronę przed kilkoma najczęstszymi typami meningokoków (A, B, C, W, Y). Przy czym w Polsce za największą liczbę zakażeń7 – zarówno w całym społeczeństwie (66 proc.), jak i w grupie dzieci do 1. roku życia (75 proc.) – odpowiada typ B. Dlatego, według ekspertów, dzieci w Polsce powinny być w pierwszej kolejności szczepione przeciw meningokokom typu B. Szczepienie to można rozpocząć już od ukończenia 2. miesiąca życia.