–  Rocznie w Polsce u ponad 1100 dzieci zostaje rozpoznany nowotwór[1]. W większości przypadków najmłodsi pacjenci bardzo dobrze odpowiadają na standardowe schematy leczenia. Są jednak grupy, u których choroba nawraca lub jest oporna na leczenie. Takim przykładem są pacjenci chorzy na r/r B-ALL. Szacuje się, że rocznie takich osób może być około 15[2]. Szansą na życie dla tych pacjentów jest terapia CAR-T, która uznawana jest za najbardziej obiecujący kierunek rozwoju medycyny w leczeniu nowotworów krwi[3].

– We wrześniu świętujemy rocznicę umieszczenia CAR-T w wykazie leków refundowanych. Ta decyzja przyniosła realną szansę na dostęp do terapii umożliwiającej wyleczenie dzieci i młodych dorosłych do 25 roku życia, którzy chorują na oporną lub nawrotową ostrą białaczkę limfoblastyczną z komórek B, u których wykorzystane zostały inne metody leczenia lub nie było już dla nich żadnej innej alternatywy – mówi Monique Clua Braun, Country President Novartis Poland.

Zespół Koordynacyjny ds. CAR-T w ALL do tej pory zakwalifikował do terapii 12 pacjentów, dla których była to najlepsza lub wręcz ostatnia opcja terapeutyczna.

Niemożliwe stało się możliwe

CAR-T, nazywana też „żywym lekiem”, to terapia ratująca życie pacjentom, którzy zmagają się z nawrotami choroby, niepowodzeniem transplantacji czy opornością na leczenie. Daje  ona nowe możliwości układowi odpornościowemu i programuje genetycznie pobrane od pacjenta komórki (Limfocyty-T) w taki sposób, by mogły rozpoznać i zwalczyć komórki nowotworowe bardziej efektywnie[4]. CAR-T daje szansę na wydłużenie życia, a nawet wyleczenie choroby u osób, u których lekarze wyczerpali aktualnie dostępne metody postępowania.

- CAR-T jest to być może największy i najważniejszy postęp w terapii przeciwnowotworowej
z jakim mamy do czynienia w ostatnich kilkudziesięciu latach. To technologiczny przełom, który zmienił postępowanie i perspektywy w pacjentów z oporną / nawrotową postacią ostrej białaczki limfoblastycznej z komórek B. Szacuje się, że dzięki CAR-T możemy wyleczyć ponad 50% pacjentów, a z wykorzystaniem innych metod ta szansa wynosiła kilka procent – dodaje prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński, konsultant krajowy ds. onkologii i hematologii dziecięcej.

Pierwsze podanie terapii CAR-T w Polsce u pacjenta pediatrycznego miało miejsce w Klinice Transplantacji Szpiku,  Onkologii i Hematologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei” Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu, która jest pierwszą kliniką w Polsce certyfikowaną do stosowania terapii CAR-T u dzieci i młodych dorosłych z ostrą białaczką limfoblastyczną.

- Pierwszy polski pacjent z r/r B-ALL otrzymał komórki CAR-T w 2020 roku, jeszcze w ramach leczenia komercyjnego. Dzięki terapii udało się u niego uzyskać – po 7 latach od rozpoczęcia leczenia bardzo opornej białaczki – ujemną chorobę resztkową. Po ponad 2 latach od podania komórek CAR-T są one ciągle obecne w organizmie małego pacjenta i działają. W naszej klinice leczenie zastosowaliśmy łącznie u 16 małych pacjentów, którzy przyjęli leczenie bardzo dobrze i większość z nich mogła w krótkim czasie wrócić do domów – mówi prof. dr hab. Krzysztof  Kałwak, Kierownik Kliniki Transplantacji Szpiku, Onkologii i hematologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Od 1 maja b.r. CAR-T refundowane jest także w leczeniu dorosłych pacjentów z nawracającym lub opornym na leczenie chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B (DLBCL)[5]. – DLBCL jest najczęściej występującym rodzajem chłoniaka nieziarniczego. Jest to szczególnie agresywny i trudny do leczenia nowotwór. Refundacja CAR-T w tym wskazaniu, dała nadzieję na życie pacjentom, którzy nie odpowiedzieli na co najmniej dwie linie leczenia. Wcześniej  mieliśmy im niewiele do zaoferowania. Dzięki CAR-T ok. 40% pacjentów z opornymi/nawrotowymi postaciami chłoniaka rozlanego z dużych komórek B ma szansę na osiągnięcie trwałych remisji – dodaje prof. dr hab. n. med. Lidia Gil, kierownik Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Terapia komórkami CAR-T (tisagenlecleucel) została także zatwierdzona przez Komisję Europejską w leczeniu dorosłych pacjentów z nawracającym lub opornym na leczenie chłoniakiem grudkowym (FL) po dwóch lub większej liczbie linii leczenia systemowego.

Certyfikowane ośrodki w Polsce

CAR-T to przygotowywana indywidualnie, jednorazowa terapia genowo-komórkowa, która do walki z nowotworem wykorzystuje układ odpornościowy pacjenta. Ze względu na restrykcyjne procedury przygotowania oraz podania terapii, do jej stosowania wymagana jest odpowiednia infrastruktura ośrodka i przeszkolenie kadry specjalistów. Zakończony proces certyfikacji potwierdza pełną gotowość ośrodka do stosowania terapii CAR-T u pacjentów zakwalifikowanych do leczenia. 

W Polsce obecnie łącznie 6 placówek uzyskało certyfikację Novartis do stosowania terapii
 CAR-T (tisagenlecleucel) w leczeniu DLBCL i ALL.

U dorosłych pacjentów są to:

• Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – Centralny Szpital Kliniczny, Klinika Hematologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych;
• Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu - Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku;
• Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy z oddziałem w Gliwicach – Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii;
• Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie – Klinika Hematologii;
• Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku – Klinika Hematologii i Transplantologii,
• oraz u pacjentów pediatrycznych z oporną/nawrotową ostrą białaczką limfoblastyczną
• z komórek B jest to Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei” Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.

 

[1] Krajowy Rejestr Nowotworów, liczba zachorowań w Polsce dzieci w wieku do 19 lat, dane za 2019 r., raport możliwy do wygenerowania na stronie: http://onkologia.org.pl/raporty/#tabela_nowotwor [data dostępu: 12.07.2022].

[2] https://hematoonkologia.pl/informacje-dla-chorych/news/id/4747-terapia-car-t-u-dzieci-i-po-polsku-prof-krzysztof-kalwak, [dostęp: 13.07.2022 r.]

[3]https://hematoonkologia.pl/aktualnosci/news/id/3386-car-t-najnowoczesniejsza-metoda-leczenia-chloniakow [data dostępu: 18.07.2022]

[4] G. Lipowska-Bhalla, D. E. Gilham, R. E. Hawkins, D. G. Rothwell, Targeted immunotherapy of cancer with CAR T cells: achievements and challenges, https://link.springer.com/article/10.1007/s00262-012-1254-0, data dostępu: 13.07.2022.

[5]  http://dziennikmz.mz.gov.pl/legalact/2022/41/ [data dostępu: 13.07.2022]